Niestety, poziom zadłużenia Polaków nieustannie wzrasta, a pandemia tylko nasiliła ten proces. Szacuje się, że na początku 2021 roku wartość niespłaconych zobowiązań w przeróżnej formie wynosiła łącznie ok. 80 mld złotych. Na szczęście w ostatnich miesiącach można zaobserwować, że coraz większe grono zadłużonych osób podejmuje walkę ze swoimi finansowymi problemami. Wielu dłużników proces oddłużeniowy rozpoczyna od sprawdzenia, czy aby na pewno musi regulować swoje zaległości. Często bowiem liczą oni na przedawnienie długu. Co to jest? Jakie zobowiązania się przedawniają? Ile lat musi minąć do przedawnienia długu? Jak to udowodnić? Odpowiadamy na kilka najpopularniejszych pytań.
Co to jest przedawnienie długu?
Osoby, które mają problemy ze spłatą zaciągniętych pożyczek lub kredytów bardzo często pytają: czy długi się przedawniają? Odpowiedź na to pytanie jest twierdząca. Przepisy, określające zasady przedawnienia zobowiązania finansowego są zawarte w Kodeksie cywilnym. Jeszcze do niedawna szansa na niespłacenie zadłużeń wymagała uzbrojenia się w cierpliwość – w większości przypadków musiało upłynąć minimum 10 lat. Okres ten znacznie skróciła nowa ustawa o przedawnieniu długów z 2018 r. Dziś to, ile lat musi minąć do przedawnienia długu, w dużej mierze zależy od jego rodzaju. W określonych sytuacjach od zobowiązania można uwolnić się już po upływie jednego roku. Kwestie te zostaną jeszcze dokładnie wyjaśnione w tym artykule.
Zobacz też: Program oddłużeniowy
Wróćmy jednak do tego, czym jest przedawnienie długu? Wiemy przecież, że wszystkie zaciągnięte zobowiązania należy spłacać, bez względu na to, czy jest to bankowy kredyt, czy prywatna pożyczka. Może jednak dojść do sytuacji, w której wierzyciel z różnych powodów nie będzie domagał się spłaty zadłużenia. W takim przypadku, po upływie określonego terminu, następuje ustanie prawnej możliwości dochodzenia spłaty długu. Staje się on zobowiązaniem niezupełnym, a wierzyciel nie może odzyskać pieniędzy ani za pośrednictwem sprawy w sądzie, ani egzekucji komorniczej.
Odpowiedź na pytanie, czy długi się przedawniają, brzmi więc: tak. Nie oznacza to jednak, że zobowiązanie finansowe zostaje całkowicie usunięte z historii kredytowej. Pojęcie przedawnienia nie jest tożsame z umorzeniem. Dług nadal istnieje, ale wierzyciel nie może już żądać z tego tytułu zapłaty jakichkolwiek pieniędzy. Opisywane rozwiązanie ma na celu przede wszystkim zabezpieczenie osób zaciągających zobowiązania przed sytuacją, w której ktoś ubiega się o spłatę długu wraz z odsetkami np. po kilkunastu latach. Trzeba jednak zwrócić uwagę na to, jakie długi się nie przedawniają, czy jest możliwe przedawnienie u komornika, a także ile lat musi minąć do przedawnienia długu – wyjaśnimy te kwestie w kolejny akapitach.
Kiedy dług się przedawnia?
Ogólne przepisy Kodeksu cywilnego regulują dwa podstawowe terminy przedawniania się długu. Pierwszy z nich wynosi 6 lat i dotyczy roszczeń majątkowych lub roszczeń stwierdzonych prawomocnym wyrokiem sądu. Drugi natomiast, związany ze świadczeniami okresowymi oraz roszczeniami z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej wynosi 3 lata. Od reguł tych są jednak liczne wyjątki. W kilku przypadkach wystarczy, że upłynie 12 miesięcy, kiedy dług się przedawnia. Omówimy teraz dane zobowiązania na przykładach.
Zobacz też: Jak działa upadłość konsumencka?
Przedawnienie po 1 roku
Zacznijmy od długów, które przedawniają się po upływie jednego roku. To przede wszystkim mandaty, nakładane za jazdę komunikacją publiczną bez biletu, roszczenia z tytułu umowy najmu (np. zwrot nadpłaconego czynszu), z tytułu umowy użyczenia, umowy przedwstępnej lub odszkodowania za zgubioną przesyłkę.
Przedawnienie po 2 latach
Kolejną kategorię stanowią zobowiązania, które ulegają przedawnieniu po dwóch latach. Tutaj rodzajów długów jest nieco więcej. Przede wszystkim przedawniają się roszczenia związane z debetem na koncie bankowym. Termin dwóch lat jest liczony od ostatecznego terminu spłaty zaciągniętego zobowiązania. Po 24 miesiącach przedawniają się również roszczenia z tytułu umowy sprzedaży, zrealizowanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy, umowy o dzieło (termin liczy się od dnia przekazania dzieła zamawiającemu), umowy zlecenia (termin liczy się od dnia wykonania zlecenia) oraz umów o świadczenie usług.
Przedawnienie po 3 latach
Po trzech latach przedawniają się długi obejmujące: wszystkie należności z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, niespłacone kredyty lub pożyczki, zaległości wynikające z wynagrodzenia na podstawie umowy o pracę, zadłużenie na karcie kredytowej, zaległości w zapłacie czynszu, rachunki za usługi telekomunikacyjne, podatki nałożone w ramach indywidualnej decyzji urzędu skarbowego oraz roszczenia z umowy ubezpieczeniowej. To jednak kategoria, w której rzadko dochodzi do sytuacji, kiedy dług się przedawnia. Instytucje i firmy, takie jak banki, operatorzy telefonii komórkowej czy towarzystwa ubezpieczeniowe bardzo skrupulatnie pilnują spłaty wszelkich zobowiązań.
Pozostałe terminy przedawnienia
Warto zauważyć, że długi związane z podatkami, powstające z mocy prawa – tj. podatki dochodowe, VAT czy podatek od czynności cywilnoprawnych – przedawniają się dopiero po pięciu latach, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin ich zapłaty. Rok dłużej, czyli sześć lat, trzeba czekać na przedawnienie długów spadkowych i roszczeń nałożonych prawomocnym wyrokiem sądu.
Gdzie sprawdzić przedawnienie lub jak obliczyć jego termin?
Nie istnieje baza przeterminowanych zobowiązań finansowych, więc pytanie o to, gdzie sprawdzić przedawnienie, nie jest do końca precyzyjne. Tę kontrolę można jednak przeprowadzić we własnym zakresie, znając kilka podstawowych zasad. Przede wszystkim początek biegu zadłużenia następuje w momencie wymagalności roszczenia, czyli w przypadku np. faktur VAT jest to dzień po ustalonym terminie zapłaty. Jeśli płatność powinna zostać wykonana do 20 stycznia, ale kontrahent nie dotrzymał tego terminu, 21 stycznia będzie dniem wymagalności roszczenia.
Zobacz też: Dla kogo restrukturyzacja kredytu?
Powyższa sytuacja dotyczy jednak tylko długów, których termin przedawnienia wynosi mniej niż dwa lata. Jest więc to ograniczona pula zobowiązań. We wszystkich pozostałych przypadkach koniec terminu przedawnienia nastąpi dopiero wraz z końcem danego roku kalendarzowego. Jeśli więc w danym przypadku ustawowe dwa lata okresu przedawnienia mijają 21 stycznia 2021 r., zobowiązanie zostanie przedawnione dopiero 1 stycznia 2022 r.
Odpowiedź na pytanie: gdzie sprawdzić przedawnienie zakłada więc konieczność sprawdzenia dokumentów związanych z danym zadłużeniem. Wystarczy sprawdzić termin, w którym przedawnienie rozpoczęło swój bieg. Następnie, na podstawie powyższych informacji, można łatwo obliczyć dzień przedawnienia.
Jakie długi się nie przedawniają?
Dla niektórych dłużników złą wiadomością będzie fakt, że nie wszystkie długi mogą się przedawnić. Przede wszystkim przedawnieniu nie podlegają roszczenia niemajątkowe – np. konieczność przeprosin za naruszenie dobrego imienia. Skupmy się jednak na roszczeniach majątkowych. Jakie długi się nie przedawniają w tym przypadku? Nie jest ich zbyt wiele. Mogą być to wybrane roszczenia, wynikające z prawa własności nieruchomości, roszczenia właścicieli rzeczy o zniesienie współwłasności oraz roszczenia o naprawienie szkody jądrowej na osobie.
Przedawnienie u komornika – czy jest możliwe?
Często pada pytanie: czy można czekać na przedawnienie w firmie windykacyjnej? Niestety, w takiej sytuacji nie powinno się liczyć na uniknięcie konieczności spłaty zobowiązania. Jeśli wniosek o egzekucję komorniczą zostanie złożony, przedawnienie u komornikanie będzie możliwe. Zakończenie takiego postępowania wymaga prawomocnego wyroku. Wniosek o egzekucję jest jednym z działań, powodujących przerywanie biegu przedawnienia długu.
Przedawnienie w firmie windykacyjnej i nie tylko – co przerywa bieg przedawnienia?
Wierzyciele rzadko doprowadzają do sytuacji, w której zobowiązanie dłużnika zostanie przedawnione. O wiele lepszym rozwiązaniem, niż czekanie na „przeterminowanie długu”, jest zdecydowanie się na sprawdzony program oddłużeniowy, który pomoże uwolnić się od problemów finansowych.
Bieg przedawnienia długu może zostać przerwany na kilka sposobów. Większość z nich dotyczy sytuacji, w której wierzyciel podejmuje po prostu działania, mające na celu odzyskanie pieniędzy od określonej osoby. Może być to m.in. rozpoczęcie mediacji z dłużnikiem, podjęcie czynności przed wymiarem sprawiedliwości lub przekazanie sprawy komornikowi. Jak wspominaliśmy – przedawnienie w firmie windykacyjnej jest niemożliwe. Jeśli któreś z wymienionych działań zostanie podjęte, bieg przedawnienia trzeba liczyć od nowa. Nie warto więc ignorować swoich zobowiązań finansowych. Należy pamiętać, że dobrowolna wpłata dłużnika na spłatę długu również przerywa bieg przedawnienia.
Jak udowodnić przedawnienie długu i czy zawsze trzeba to robić?
Znając odpowiedź na pytanie o to, czy długi się przedawniają i wiedząc, kiedy to następuje, wiele osób zaczyna się zastanawiać, jak udowodnić przedawnienie długu? Mamy dla nich dobrą wiadomość. Zgodnie z najnowszymi przepisami, obowiązek spłaty zobowiązania zostaje automatycznie zniesiony w dniu, w którym upływa termin jego ważności. Nie trzeba składać żadnych dodatkowych wniosków.
Nawet jeśli w takiej sytuacji wierzyciel wniesie przeciwko dłużnikowi pozew o zapłatę, osoba ta może skorzystać z podniesienia zarzutu przedawnienia. Zwykle jest to skuteczne rozwiązanie, zamykające daną sprawę. Dopóki wierzyciel nie rozpocznie czynności przed wymiarem sprawiedliwości, nie ma powodów do tego, by zastanawiać się, jak udowodnić przedawnienie długu.
Czy przedawnienie długu na zawsze rozwiązuje problemy finansowe?
Zaznaczyliśmy już, że przedawnienie to nie to samo, co umorzenie długów. Warto przyjrzeć się istotnym różnicom pomiędzy tymi pojęciami. Co prawda skutkiem „przeterminowania się” zobowiązania jest możliwość uniknięcia konieczności spłacania długu, ale dana osoba wciąż może widnieć w bazach, które gromadzą informacje o osobach zadłużonych. Wiąże się to m.in. z problemami uzyskania nowego kredytu lub pożyczki. Zobowiązanie może zostać również sprzedane na zasadach cesji innemu podmiotowi, który poprowadzi windykację. Na koniec warto wspomnieć, że osoba, która nie wiedziała o przedawnieniu zobowiązania i uiściła zaległe opłaty, nie może domagać się zwrotu wpłaconych pieniędzy.